Koło Naukowe Prawa Medycznego

Ogólnopolska konferencja naukowa „Kiedy lekarz mówi nie, czyli prawne aspekty odmowy udzielenia świadczenia zdrowotnego" to pierwszy projekt Koła Naukowego Prawa Medycznego o zasięgu ogólnokrajowym.  Zakres tematyczny problemów poruszanych w ramach dwudniowej konferencji obejmował m. in. odmowę udzielenia świadczenia medycznego motywowaną sprzeciwem sumienia, postrzeganie odmowy udzielenia świadczenia zdrowotnego przez pryzmat przepisów prawa pracy, prawne, etyczne i praktyczne aspekty odmowy udzielenia świadczenia zdrowotnego tzw. „trudnemu pacjentowi" i wiele innych.  Zaproszeni przedstawiciele nauki i praktyki – tak w zakresie prawa, jak i medycyny – oraz studenci i doktoranci wyłonieni na drodze konkursu abstraktów podnieśli wiele kwestii budzących wątpliwości w doktrynie prawniczej i codziennej praktyce lekarskiej, korzystając z możliwości wymiany poglądów w na forum akademickim.

Pierwszego dnia konferencji swe wystąpienia zaprezentowali specjaliści w dziedzinie prawa medycznego.

Kierownik Zakładu Bioetyki i Prawa Medycznego, dr hab. Włodzimierz Wróbel, prof. UJ zainaugurował konferencję wykładem wprowadzającym zebranych w tematykę odmowy udzielenia świadczenia zdrowotnego przez lekarza, zwracając uwagę na szerokie spektrum zagadnień, których dotyczy przedmiot konferencji oraz niebagatelną wagę omawianych problemów zarówno w nauce jak i praktyce lekarskiej. 

W ramach pierwszego modułu poddano szczegółowej analizie kwestię zachowania lekarza wobec tzw. „trudnego pacjenta". Lek. med. Katarzyna Turek – Fornelska, zwróciła uwagę na motywy lekarzy, którzy chcą zrezygnować z leczenia danego pacjenta, wskazując, iż problem ten głównie dotyczy lekarzy z długoletnią praktyką, a przede wszystkim lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej i lekarzy dentystów, zaś w ogóle nie odnosi się do lekarzy szpitalnych. Jako powody odmowy udzielenia świadczenia lekarze podają m. in. uporczywe podważanie kompetencji, stalking czy agresję słowną i fizyczną. Interesującą ilustracją prezentowanych przez pierwszego prelegenta kwestii były kazusy z praktyki, które przedstawili i omówili dr Paweł Brzezicki i lek. med. Wojciech Ossowski.

Drugi moduł w całości dotyczył tematykę klauzuli sumienia. Dr hab. Leszek Bosek, który wystąpił jako pierwszy, swój referat oparł na omówieniu podstaw skargi konstytucyjnej, jaką Naczelna Rada Lekarska skierowała do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie stwierdzenia niezgodności z Konstytucją odnośnych przepisów regulujących warunki odmowy udzielenia danego świadczenia przez lekarza powołującego się na sprzeciw sumienia. Następnie głos zabrały dr Weronika Chańska i dr Joanna Różyńska, zajmujące się w pracy naukowej etyką, prezentując stanowisko Komitetu Bioetyki przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk w sprawie klauzuli sumienia. Jako ostatni w tym panelu wypowiedział się dr Mirosław Wróblewski, który zwrócił uwagę na konflikt pomiędzy wolnością sumienia, prawami pacjenta a prawem do prywatności w perspektywie międzynarodowej.

Trzeci moduł poruszał poszczególne zagadnienia szczegółowe odnoszące się do problemu odmowy udzielenia świadczenia zdrowotnego. m. in.  problematyki odpowiedzialności karnej, na jaką naraża się lekarz odmawiający udzielenia świadczenia zdrowotnego. Jako pierwszy wystąpił dr Tomasz Sroka, który przedstawił kwestię zaniechania leczenia jako podstawy pociągnięcia lekarza do odpowiedzialności karnej. Następnie dr Małgorzata Kurzynoga omówiła, z punktu widzenia obowiązujących przepisów, sytuację prawną lekarza jako podmiotu prawa pracy w kontekście prawa do strajku. Jako ostatni głos zabrał dr n. med. Stefan Bednarz,  który zwrócił uwagę na problemy praktyczne związane z wybranymi aspektami odmowy udzielenia świadczeń zdrowotnych z jakimi spotyka się lekarz w codziennej praktyce lekarskiej.

Drugi dzień konferencji obejmował panel studencko – doktorancki, podczas którego swoje referaty wygłosili studenci, absolwenci i doktoranci z całej Polski, zabierając ważny głos w dyskursie dotyczącym  prawa lekarza do odmowy udzielenia świadczenia zdrowotnego.

Pierwszy moduł został zdominowany przez problemy o charakterze przede wszystkim etycznym. Pierwsza prelegentka, Karolina Stankiewicz, dokonała analizy porównawczej wybranych tez z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu dotyczącego odmowy udzielenia świadczenia zdrowotnego w Polsce. W dalszej kolejności Katarzyna Grabarczyk omówiła granice klauzuli sumienia w świetle Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i orzecznictwa Trybunału Strasburskiego. Następnie Anna Białek  zaprezentowała problem odmowy skierowanie na badania prenatalne jako podstawy odpowiedzialności cywilnej lekarza.

Tematy referatów w ramach drugiego modułu skupiały się wokół kwestii związanych z prawem pracy i organizacyjnym aspektem udzielania świadczeń zdrowotnych. Marta Borówka przedstawiła perspektywę pracodawcy, którego pracownik odmawia udzielenia świadczenia zdrowotnego ze względu na sprzeciw sumienia. Kolejny referat wygłosiła Ewa Stankiewicz, która skupiła się na prawie lekarzy do strajku w kontekście zawodowego obowiązku udzielenia świadczenia zdrowotnego. Następnie Anna Sporczyk omówiła problem przekroczenia limitu świadczeń przez świadczeniodawcę i związane z tym konsekwencje dla pacjentów.

Trzeci moduł dotyczył problematyki odmowy świadczenia zdrowotnego trudnemu pacjentowi. Pierwszy referat autorstwa Katarzyny Marii Zoń koncentrował się wokół kwestii odmowy leczenia przez lekarza, motywowanej sposobem zachowania się pacjenta. W dalszej kolejności Grzegorz Glanowski  dokonał analizy tej tematyki z perspektywy przepisów prawa cywilnego, ze szczególnym uwzględnieniem umowy o leczenie. Ostatnia referentka tego modułu, Monika Pierzchała, omówiła etiologię zjawiska odmowy świadczenia na podstawie badań przeprowadzonych wśród lekarzy ginekologów.  

Ostatni panel konferencji dotyczył szeroko rozumianej perspektywy prawno karnej. Jako pierwszy głos zabrał Michał Wantoła, którego rozważania skupiały się wokół wyłączenia przestępności czynu lekarza odmawiającego udzielenia pomocy w świetle art. 162 kodeksu karnego. Następnie Anna Mleko omówiła kwestię autonomii lekarza w polskim systemie penitencjarnym na przykładzie sprawy Claudiu Crulica.

Dwa dni tej listopadowej konferencji upłynęły w inspirującej intelektualnie atmosferze. Tezy prezentowane przez prelegentów stanowiły asumpt do ożywionej dyskusji. Zebrani na sali słuchacze, wśród których nie zabrakło przedstawicieli środowisk lekarskich zwracali uwagę m.in.  na rozliczne problemy praktyczne, z którymi zmagać się musi lekarz w codziennej pracy. Bez wątpienia, wybór tematu konferencji, który od lat nie traci na aktualności był wyjątkowo trafny szczególnie w obliczu  ożywionej ostatnimi miesiącami debaty nad prawem lekarza do odmowy udzielenia świadczenia zdrowotnego z przyczyn światopoglądowych. Kwestie te wymagają spokojnej i rzeczowej dyskusji, do której świetną okazją okazała się być zorganizowana przez nas konferencja.

Autor: Marta Borówka